مدیریت شهری   

تعاريف مختلف و متفاوتي برای مديريت ، ارائه شده است كه برخي از آنها ، عبارتند از :

• مديريت ، هماهنگ ‌كردن منابع انسانی و مادي براي نيل به اهداف است.
• مديريت ، انجام دادن كارها ، به وسيله و از طريق ديگران است .

اگر مدیریت ، به درختی تشبیه شود که شاخه‌ های گوناگونی ، مانند مدیریت صنعتی ، مدیریت مالی و چون اینها، دارد ، یکی از شاخه‌های این درخت، مدیریت شهری است.و به عنوان یک حوزه میان‌رشته‌ای از دانش آکادمیک و حرفه‌ای تنها کمتر از نیم سده است که پیش آمده. سرمنشأ شکل‌گیری این حوزه از دانش را باید بیشتر در مجامع علمی ـ کاربردی از قبیل موسسات و سازمان‌های ملی و بین المللی فعال در امور شهری و دولت‌های محلی جست‌وجو کرد و همچنین به عنوان ضرورتی عملیاتی و کارکردی به آن نگریست که برای حل مسائل متعدد، گوناگون و فزاینده شهری به کار می‌رود. در واقع الزام به داشتن بنیان و روش‌شناسی علمی آن را به مجامع دانشگاهی سوق داد و به تدریج دانشگاههایی در اروپا، آمریکا و آسیا به پژوهش و آموزش در این رشته اهتمام ورزیدند.

مدیریت شهری به زبان ساده تمامی مراحل پیاده سازی مدیریت در کالبد و اجتماع شهر است. شهر به عنوان پیچیده ترین مصنوع بشر نیازمند به مدیریتی با دارا بودن طیفی از ادراک از این پیچیدگی ها است.

معیار های شناسایی شهر از گونه های غیر خود به طور معمول , میزان جمعیت, شغل غالب مردم ساکن , وجود شهرداری و مواردی اینگونه بوده است . امروزه ، شهرها از دو جنبه اهمیت یافته ‌اند : یکی بعنوان مرکز تجمع گروه عظیمی از مردم ، دیگری بعنوان عمده ترین بازیگر نقش اقتصادی ، در کل اقتصاد ملی . از اینرو ، باید به مسائل و مشکلات آنها ، توجه بیشتر و دقیق تر کرد . زیرا ، در حالتی که برنامه ریزی دقیق و درست ، سبب رشد اقتصادی ، تثبیت سیاسی و افزایش مشارکت شهروندان درامور شهرها می‌گردد ، شکست در حل مشکلات و مسائل شهری ، سبب رکود اقتصادی ، نارضایتی‌ های اجتماعی و سیاسی ، فقر ، بیکاری و تخریب محیط زیست خواهد شد .

ترکیب مدیریت و شهر مفهوم سازماندهی امور مربوط به برنامه ریزی , سازمان دهی, بسیج منابع و امکانات , هدایت و کنترل در محدوده شهر را تداعی می نماید . مفهومی که در کشور های مختلف به دلیل ساختار های سیاسی و رویکرد های اقتصادی , نهاد های متفاوتی را با الگو های متفاوتی در خود درگیر دارد .

 اهداف مدیریت شهری

1- ارتقای شرایط کار و زندگی همه جمعیت شهر با توجه به افراد و گروه های کم درآمد

2- تشویق توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار

3- حفاظت از محیط کالبدی شهر

وظایف مدیریت شهری

یک مدیر شهری باید بتواند در دنیای رقابتی نقاط قوت و ضعف شهر خود را شناخته و درصدد تقویت مزایای رقابتی آن برآید. از این رهگذر است که شهر می‌تواند نقطه قابل اتکایی در شبکه جهانی شهرها بیابد و کارکردهای خود را در نظام سرمایه داری بین الملل بهبود بخشد. بدین ترتیب "مدیر شهری" با "مدیر شهرداری" تفاوتهای بسیار دارد چه اینکه اولی مسئول ارتقای قابلیت ها و توانمندی های شهر و شهرنشینان است در حالیکه دومی بیشتر مجری است و پاسخگویی آن تنها محدود به نحوه عملکرد است و نه نتایج و پیامدها. بسیاری ، معتقدند که جامعه آینده ، جامعه ‌ای شهر نشین خواهد بود . بنابراین ، شهرها به جای این که مکان هایی بی ثمر برای سرمایه گذاری اقتصادی یا تراکم کارگران بیکار با انبوه مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و محیط زیستی باشند ؛ باید كه به مراکز رشد و پویایی اقتصادی و اجتماعی ، در چارچوب ملی ، بدل شوند . این مراکز ، باید که آفرینشگر فرصتهایی ارزنده برای رفاه و توسعه نه تنها جمعیت ساکن در آن ، بلکه جمعیت تمامی کشور باشد .

1- آماده سازی زیرساخت های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها

2- آماده سازی خدمات لازم برای توسعه منابع انسانی ,بهبود بهره وری و بهبود استاندارد های زندگی شهری

3- تنظیم فعالیت های تاثیرگذار بخش خصوصی بر امنیت ,سلامتی و رفاه اجتماعی جمعیت شهری

4- آماده ساختن خدمات و تسهیلات لازم برای پشتیبانی فعالیت های مولد و عملیات کارآمد موسسه های خصوصی در نواحی شهری

5- برنامه ریزی استراتژیک

مدیریت شهری در جهان معاصر

برنامه ریزی اجتماعی ، از دهه 1960 میلادی رواج یافت . در آن دهه ، دولت و مدیران شهرهای بزرگ دریافتند که ناآرامی های اجتماعی مانند قومی ، نژادی و طبقاتی ؛ تهدیدی برای پایداری اقتصادی و سیاسی در شهرها است . از اینرو ، مقوله برنامه ریزی اجتماعی ، اقبال و رواج یافت . در واقع ، برنامه ریزی اجتماعی ، به عنوان نشانه‌ای از برابری طلبی و مشارکت جویی دولت و مدیران شهر ، تفسیر شد .

با این حال نقطه شروع مدیریت شهری به معنای نوین آن را بایستی در تحولات دهه 80 و 90 میلادی جست. در این زمان و پس از دوره رکود نسبی دهه 80 مضامین و مفاهیم جدیدی در ارتباط با نقش و وظایف دولتها به وجود آمد و دولت رفاهی که در دهه 70 ناکارآمدی خود را در مواجهه با رخدادهای جاری در زمینه‌های فنی و اجتماعی نشان داده بود جای خود را به دولت حداقلی داد و دولتهای محلی در پرتو مدیریت نوین دولتی به توانمندساز بدل شدند. فرایند تمرکززدایی نیز در تبدیل مدیریت شهری به یک فعالیت قدرتمند و داراری اختیارات قانونی سرعت بخشید. در گام اخر تحلیل اندیشه‌های پوزیتویستی در مقابل تفکرات انتقادی و ساختگرایانه در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی و شکست راه حلهای همسان در نقاط مختلف که از روی نمونه‌های غربی الگو برداری شده بودند ( به عنوان نمونه طرحهای اقتصادی در امریکای لاتین) و تأکید بر حل مشکلات به صورت محلی در اهداف توسعه هزاره سبب تقویت بیش از پیش مدیریت شهری، علی الخصوص در کشورهای در حال توسعه شد.سازمان ملل متحد، برای ارتقای مدیریت شهری و ارتقای مردمسالاری، بر پاره‌ای از موضوعها و اولویتها تاکید ویژه دارد که عبارتند از:

• بازنگری در جایگاه و کارکردهای دولت

• تلاش برای تعیین راهبردهای شهر با مشارکت نهادها و شهروندان

• شفافیت کارکرد مالی در تمام سطوح

• جریان آزاد اطلاعات ، به عنوان لازمهٔ شفافیت و مشارکت

• تأکید بر جایگاه رهبری مدیریت شهری

• وجود ضابطه‌های اخلاقی برای رفتار مدیریت شهری

مدیریت شهری در ایران

مدیریت شهری در ایران نیز تقریبا مسیری مشابه زمانی نسبتا کوتاه طی کرده است. این مباحث ابتدا در مجامع رسمی و پژوهشی و با نگرش کاربردی و حل مسئله مطرح گردید و در برنامه پنجساله دوم توسعه جمهوری اسلامی در فصل عمران شهری به طور مشخص به آن پرداخته شد.

این رشته پس از فعالیت‌های پژوهشی اولیه که عمدتا در مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور انجام شد، در دانشگاههای ایران طراحی و بنیاد گذاری شد و اکنون بیش از ۱۰سال در این عرصه تجربه به دست آمده است. جوان بودن دانش مدیریت شهری در عرصه جهانی و داخلی سبب شده است تا این رشته در مقایسه با حوزه‌های علمی و دانشی دیگر، بنیان‌های نظری و تجربی کمتری داشته باشد. این کمبود به ویژه در زبان فارسی بسیار محسوس‌تر و عمیق‌تر است.

دانشگاه های ارائه دهنده رشته مدیریت شهری در ایران

دانشگاه ها به ترتیب تاسیس رشته در ایران عبارت اند از :
1-دانشگاه علوم و تحقیقات

2-دانشگاه علامه طباطبایی

3-دانشگاه تهران